Blog Historyczny ZSH Sopot - R.Nowicki

UROCZYSTA AKADEMIA Z OKAZJI 222 ROCZNICY UCHWALENIA
KONSTYTUCJI 3 MAJA 1791 ROKU

W dniu 22 kwietnia 2013 w szkolnej auli odbyła się uroczysta akademia poświęcona 222 rocznicy uchwalenia konstytucji 3 Maja 1791 roku. Uczniowie klas drugich pod opieką Pana Rafała Nowickiego przygotowali prezentację, w tym multimedialną, na temat okoliczności uchwalenia konstytucji. Była to pierwsza w Europie i druga na świecie po amerykańskiej konstytucja, która wprowadzała nowoczesne zmiany i dawała szanse na demokratyczny rozwój w duchu oświecenia i szanse na ratunek upadającej Rzeczypospolitej.

Ukoronowaniem święta uchwalenia konstytucji był koncert poezji śpiewanej zespołu „Wszystko w miarę…i z umiarem” dedykowany wszystkim tym, którzy przez wieki walczyli o wolną Polskę.

 RYS HISTORYCZNY

Akademia 22 kwietnia 2013

W XVIII wieku Rzeczpospolita była targana licznymi konfederacjami, wojnami domowymi i szalejącą anarchią. Szlachta, która posiadała realną władzę, wykorzystywała LIBERUM VETO, jako „broni” przeciwko niekorzystnym reformom, a przede wszystkim do utrzymania „złotej wolności szlachty”, czyli własnych przywilejów. Zepsucie kraju widzieli sąsiedzi Rzeczypospolitej: Rosja, Prusy i Austria, którzy zawarli w latach 1720 i 1732 traktat zwany traktatem „trzech czarnych orłów”- na mocy którego strony miały strzec niezmienności ustroju Polski.

Jednak wśród arystokracji nie brakowało ludzi oświeconych i postępowych, takich jak: Stanisław Konarski, Hugo Kołłątaj, Stanisław Małachowski, Julian Ursyn Niemcewicz, Józef Wybicki, rodzina Czartoryskich, czy Poniatowskich, którzy widzieli potrzebę zmian i reform, które mogły uratować kraj przed destrukcją.

Na początku kadencji sejmu czteroletniego 1788-1792 zwanego WIELKIM, ze względu na doniosłość, jakim było uchwalenie konstytucji 3 maja 1791, ukształtował się następujący podział sił politycznych: stronnictwo królewskie, obóz patriotyczny- oba obozy dążyły do reform i obóz staroszlachecki zwany też hetmańskim, który dbał o własne szlacheckie interesy. Kierowali nim zaprzedani Rosji stronnicy, wielcy feudałowie: K.Branicki, S.Rzewuski i S.Potocki. Program prac sejmowych obejmował:

1.      powiększenie liczebności i reorganizację sił zbrojnych,

2.      reformę skarbowości i całego systemu podatkowego,

3.      reformy ustrojowe i reorganizację władz państwowych,

4.      oraz sprawy mieszczan i chłopów.

Obrady sejmu toczyły się w gorącej atmosferze walki politycznej. A obóz hetmański, mając większość w sejmie zręcznie blokował prace reformatorów poprzez „sabotaż gadaniowy”, który przedłużał dyskusję nad reformami.

Sytuacja międzynarodowa (wojna Turcji z Rosją w tym czasie) sprzyjała jednak posłom, gdyż odwracała uwagę zaborców od spraw polskich. Nawet zdrajcy Polski uciekli w popłochu z kraju. Zaczęły się w pośpiechu prace nad konstytucją w tajemnicy przed obozem hetmańskim. Jeszcze w tym samym czasie udało się wprowadzić ustawy: o reorganizacji sejmików- na jej mocy- wprowadzono zasadę głosowania większością oraz ustawy: o prawach mieszczan i ustroju miast- dawały one- dostęp do urzędów mieszczanom, prawo nabywania przez nich ziemi oraz samorząd miejski. Szlachta już wtedy straciła część przywilejów.

W tajemnicy opracowano konstytucję, tak samo termin głosowania nad nią był pilnie strzeżony przed większością sejmową. Posłużono się tu postępem. Postanowiono skorzystać z wyjazdu części posłów na święta wielkanocne, podczas gdy część posłów wtajemniczonych pozostała w stolicy. W dniu 3 maja zmobilizowane rzesze mieszczan warszawskich wyległy na ulice. W sejmie marszałek zagaił obrady i udzielił głosu deputacji do spraw międzynarodowych, która złożyła sprawozdanie o groźnej sytuacji zewnętrznej Polski. Wystąpienie przyjęto z dużą powagą i zrozumieniem. Posłowie domagali się ratowania państwa i nowej konstytucji. Przystąpiono do jej odczytania, a zaraz po tym rozległy się okrzyki: zgoda!, zgoda!. Król złożył przysięgę na wierność konstytucji i wezwał posłów do udania się do katedry św. Jana w celu jej zaprzysiężenia. Wszyscy wiwatowali.

Najważniejsze postanowienia Konstytucji 3 Maja 1791 roku:

1.                                     Wprowadzono wzorem Monteskiusza podział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą,

2.                                     Tron   stał się dziedziczny w saskiej dynastii Wettinów, ale sejm pozostał naczelnym organem władzy,

3.                                     Władzę ustawodawczą miał dwuizbowy sejm. Zniesiono liberum veto,

4.                                     Władzę wykonawczą miała sprawować Straż Praw złożona z 5 ministrów: policji, pieczęci, interesów zagranicznych, wojny i skarbu, a król był przewodniczącym tej Straży. On tez obsadzał urzędy, sprawował naczelne dowództwo w czasie wojny,

5.                                     Konstytucja znosiła odrębność pomiędzy Polską a Litwą, czyniąc z obu państw jeden organizm państwowy,

6.                                     Konstytucja potwierdzała prawa mieszczan oraz brała pod opiekę chłopów.

Znaczenie Konstytucji:

Konstytucja 3 Maja czyniła z Rzeczypospolitej nowoczesną monarchię konstytucyjną pozostawiając jednak ustrój stanowy. Wzmocniła się kosztem magnatów pozycja średniej szlachty, wzmocniono władzę państwową i królewską. Magnatom odebrano decydujący wpływ na sejmikach i sejmie oraz wpływ na państwo. Unowocześniono organizację władz państwowych dopuszczając do niej mieszczan oraz tworząc nowe kadry urzędnicze.

Konstytucja była nowoczesną ustawą zasadniczą, pierwszą w Europie i drugą na świecie po amerykańskiej. Była tak ważna, ponieważ Polska była pierwszym krajem w Europie, która wprowadzając konstytucję, wytyczała drogę do nowoczesnej demokracji. Konstytucja 3 Maja była wyrazem patriotyzmu różnych warstw narodu oraz próbą politycznego i gospodarczego wydźwignięcia kraju.

Jednak dla naszych sąsiadów był to za duży szok, gdyż Konstytucja godziła w ich interesy a nawet obawiali się oni, że ich społeczeństwa mogą oczekiwać tego samego co zrobili Polacy. W tej sytuacji doszło do waśni i wojen, i do dalszych rozbiorów Polski. Drugi był w 1793 a trzeci w 1795 roku. Konstytucja obowiązywała tylko przez rok, zanim została obalona przez armię rosyjską wraz z konfederacją targowicką w wyniku przegranej wojny polsko-rosyjskiej.